Povrede prednjih ukrštenih ligamenata

---

Da li ste znali da suprotno vjerovanju prednji ukršteni ligament (ACL, LCA) u većini slučajeva ne mora biti operisan?! 

Nakon detaljne analize pažljivo biramo način liječenja povrijedjenog koljena. 

Zbog brojnih rizika operativnog zahvata, a sve konkretnijih naučnih dokaza beneficija konzervativnog liječenja prednjih ukrštenih ligamenata,  zdravstveni profesionalci i pacijenti se sve češće odlučuju za neoperativni tretman.

Prednji ukršteni ligament (ligamentum cruciatum anterius, LCA ili ACL) se nalazi unutar zgloba koljena. Smješten je centralno i proteže se od prednjeg dijela tibialnog platoa (cjevanične kosti) do unutrašnje površine lateralnog femoralnog kondila (butne kosti).

Radi se o izuzetno jakom ligamentu koji igra najveću ulogu u stabilizaciji koljena, i zbog toga, povrede prednjih ukrštenih ligamenata se smatraju jednim od najtežih u sportu uopšte.

​Povrede prednjih ukrštenih ligamenate mogu biti: blago istegnuće (distorzija), parcijalna ruptura ili potpuna ruptura. 

Najveće opterećenje na LCA se dešava kada je koljeno ispravljeno i blago savijeno, a u tom položaju se vrši doskok na istu nogu. Unutrašnja rotacija potkoljenice kada je stopalo fiksirano za podlogu, takođe prouzrokuje veliki stres na prednji ukršteni ligament.

Različita istraživanja pokazuju da se povrede LCA dešavaju 2 do 8 puta češće kod žena nego kod muškaraca, a pretpostavlja se da su razlog tome hormonalni faktori. 

Najčešći uzroci:

- Padovi (prilikom trčanja, skijanja, voženja bicikla, proklizavanja...

- Kontaktni sportovi (fudbal, košarka, borilački sportovi...)

- Slaba kondicija i fizička pripremljenost sportiste

- Već postojeća hipermobilnost ili nestabilnost koljena (kongenitalno ili neadekvatno izliječena ranija povreda koljena ili mišić

- Mišićni disbalans (slabi mišići prednje ili zadnje lože, ili jedni jači od drugih

- Obuća sa kramponima (pogotovo na vještačkoj travi) fiksira stopalo, pa se većina pokreta pri rotaciji potkoljenice odvija u zglobu koljena.

Povrede ovog ligamenta se najčešće dešavaju tokom sportskih aktivnosti. Kod muškaraca se više dešavaju tokom kontaktnih sportova, dok je kod žena učestaliji pri naglim pokretima.

Prilikom povrede LCA, pacijent često kaze da ima osjećaj da mu je nešto puklo u koljenu. Ponekad se osjeti momentalan jak bol, a nekad je taj bol minimalan ili ga čak i nema. 

LCA je prilićno avaskularno fibrozno tkivo koje se snadbijeva krvlju od izuzetno prokrvljene sinovijalne membrane koja ga okružuje, tako su povrede prednjih ukrštenih ligamenata obično praćene krvarenjem unutar zgloba koje se naziva hemartroza.

Pored otoka izazvanog krvarenjem i/ili izlivanjem sinovijalne tečnosti, osjećaj nestabilnosti i bola je prisutan kao i slabost i hipotrofija butnog mišića (kvadricepsa), koja nastupa izuzetno brzo od trenutka povrede. 

Prilikom kliničkog pregleda vršimo seriju ortopedskih testova pomoću kojih ustanovljavamo stepen stabilnosti koljena. Od izuzetne je važnosti da se ispitaju i ostale strukture u koljenu, jer nerijetko, uz povredu LCA, povređuje se i medijalni meniskus i medijalni kolateralni ligamenti, što čini najtežu povredu koljena, tzv “nesrećni triad”.

U slučaju sumnje na povredu prednjeg ukrštenog ligamenta, snimak magnetne rezonance je najbolja dodatna analiza pomoću koje se bliže određuje stepen povrede. 

Stepen povrede i stabilnost koljena pri fizikalnom pregledu određuju tok liječenja.

Ukoliko se donese odluka za neoperativno liječenje, u zavisnosti od slučaja, ono se sastoji od perioda imobilizacije i specijalnim programom fizioterapije, koji zavisi od težine povrede, godina pacijenta, pola i snage mišića. Poslije perioda imobilizacije se odjedjuje se  druga vrsta fizioterapije sa rehabilitacijom. 

Mnogo faktora igra ulogu i kod određivanja liječenja potpune rupture LCA.

Mnoga istraživanja koja su radjena u posljednje vrijeme idu u prilog tome da konzervativni tretman prednjih ukrštenih ligamenata ima značajnije kvalitetniji ishod na duži period.

Ukoliko se odluči za  operativni zahvat, trajanje rehabilitacije, koja se takođe izvodi po individualnom programu i zavisi od ishoda operacije, a tajanje je od 6 mjeseci do godinu dana.